پایگاه خبری تحلیلی ندای ارومیـه

در ابتدای قرن بیسم میلادی، کنسولهای روسیه در بغداد به نام های پانافیدین و ماشکوف بنا به خواسه وزارت داخله روسیه تزاری گزارش هایی در خصوص آمار سفر اتباع روسیه به عتبات عالیات تهیه کرده اند.

در گزارش پانافیدین آمده است: بزرگترین جمعیت زائرین شیعی به ترتیب متعلق به هندوستان، ایران و قفقاز است. اتباع روسی زائر عراق تقریبا همگی از قفقاز هستند و کسی از ترکستان میان آنها دیده نمیشود. در سال جمعیتی بین ۱۲ الی ۱۵ هزار نفر از اتباع دولت روسیه عازم زیارت مکان های مقدس عراق میشوند.

اصلی ترین موج های زیارت در ایام زیارت عاشورا و اربعین است. البته با توجه به این که این ایام در کدام فصل سال قرار گیرند میزان جمعیت زائران تغییر میکند. اگر در فصل پاییز و زمستان باشد جمعیت زیاد و اگر در فصل گرما و بهار بشاد به دلیل کار کشاورزی اهالی قفقاز جمعیت زائران کاهش می یابد.

در ادامه این گزارش ها معلوم است که مسیرهای زیارتی زائران قفقاز مشخص بوده و آنها در قالب کاروانهایی ۷۰، ۴۰ و گاهی حتی ۲۵ نفری که تحت مدیریت چاووش قرار داشت عازم عراق میشدند. این افراد در گذشتن از مرز ایران مشکلی نداشته و بدون داشتن هرگونه سندی به مقصد عتبات وارد ایران میشدند و البته ماموران ایرانی نیز هیچ ممانعت و مانع تراشی در قبال این کاروان های زیارتی نداشته اند.
مسیرهای حرکتی این کاروانها به ترتیب زیر بوده است:
۱) تبریز: شیعیان ایروان، گنجه، شوشا و جبرائیل با گذشتن از مسیر کاروانی مرند – صوفیان وارد تبریز میشدند.
۲) اردبیل: شیعیان مناطق جنوبی ایالت باکو همچون سالیان، گوک تپه، آستارا و لنکران با گذشتن از مرز در اردبیل اتراق میکردند.
۳) خوی: شیعیان ساکن در شهرها و روستاهای غربی ایالت ایروان و نیز شیعیان قارص پس از ورود به ایران اولین منزلشان خوی بود.
۴) انزلی: شیعیان شهر باکو، و نیز مناطق شمالی آذربایجان که به واسطه کشتی راهی ایران میشدند به انزلی ورود میکردند.
۵) بارفروش (بابل): شیعیان داغستان که اکثرا از شهرهای دربند و پطروسک عازم میشدند وارد بابل میشدند.

شیعیان قفقازی پس از ورود به این شهرها که اگر اهالی کاروان متمکن بودند با چارپا و سلاح و اگر از ناداران بودند با پای پیاده می آمدند چند روزی استراحت کرده و از طریق مسیرهای زیر راهی عتبات میشدند:
۱) تبریز – بناب، صائین قلعه، کرمانشاه
۲) اردبیل، زنجان، همدان، کرمانشاه
۳) خوی، تبریز، بناب، صائین قلعه، کرمانشاه
۴) بارفروش، تهران، قم، کرمانشاه
۵) انزلی – تهران…

این کاروانها در کرمانشاه نیز از مسیر سرپل ذهاب، قصر شیرین و خانقین وارد خاک عراق میشدند.
کنسولهای روس از اذیت این کاروانها به هنگام ورود به عراق از سوی ماموران مرزبانی عثمانی خبر میدهد.

منبع: آلفینا صبغتوللینا؛ مسلمانان روسیه بین دو امپراتوری؛ فصل اول. صص ۳۵ – ۳۷

انتهای گزارش/