بلاتکلیفی ۱۰ ساله طرح الگوی کشت
الگوی کشت طی سالهای اخیر یکی از چالش برانگیزترین مباحث مطرح شده در حوزه کشاورزی کشور بوده است؛ بسیاری ازکارشناسان و دست اندرکاران نابسامانیهای تولید و حتی بازار محصولات کشاورزی را ناشی از عدم اجرای الگوی کشت مناسب میدانند. طی هفتههای گذشته مازاد تولید گوجه فرنگی، پیاز و برخی از محصولات دیگر مجدداً بحث عدم اجرای دقیق الگوی کشت را در کشور و توجه بیشتر به این مساله را پررنگتر کرده است.
الگوی کشت به نسبت مساحت زیر کشت محصولات مختلف در بازههای زمانی مختلف اشاره دارد. همچنین زمان و ترتیب مکانی یا توالی محصولات زراعی یا آیش دادن یک زمین زراعی خاص را نشان میدهد. بنابراین تغییر در نسبت زمین زیرکشت محصولات مختلف و همچنین تغییر در ترتیب زمانی و مکانی محصولات زراعی الگوی کشت نامیده میشود.
درحال حاضر یکی از بزرگترین انتقاداتی که به وزارت جهاد کشاورزی وارد می شود عدم اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی است که موجب شده تولید این محصولات در کشور دچار نابه سامانی و بی نظمی گسترده باشد. برخی کارشناسان معقتدند اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی همچنین می تواند نیاز به خرید تضمینی برخی از محصولات کشاورزی توسط دولت را رفع نماید.
الگوی کشت پیشنیاز تنظیم بازار محصولات کشاورزی
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اجرای طرح الگوی کشت تاثیر مهمی در تنظیم بازار محصولات کشاورزی دارد. البته مشروط به آنکه الگوی کشت، متناسب با نیاز بازار داخلی یا بازارهای پایدار خارجی باشد. درصورتیکه در الگوی طراحی شده نیازها و ظرفیتهای بازار لحاظ نگردد و تولید بیش از تقاضا باشد و دولت نتواند عرضه محصول اضافی را مدیریت نماید و محصول در دست کشاورز باقی بماند، طرح با شکست مواجه خواهد شد.
چراکه بر اساس اصول عرضه و تقاضا، کشاورز از کشت محصول معرفی شده دلسرد خواهد شد و سعی خواهد کرد محصول را تغییر دهد. طرف دیگر این فرمول نیز صادق است، یعنی درصورتیکه تولید و عرضه محصول در حد تقاضا نباشد، دولت مجبور خواهد بود به واردات آن محصول مجوز دهد و این یعنی گذاشتن بازار داخلی در اختیار بنگاه های وارداتی، که این مسئله در بلندمدت ظرفیتهای تولید داخل را با مشکل مواجه خواهد ساخت.
بلاتکلیفی ۱۰ ساله طرح الگوی کشت
چندی قبل محمدرضا اسکندری، وزیر اسبق کشاورزی با انتقاد از تأخیر طولانی مدت در تصویب الگوی کشت محصولات کشاورزی گفت: لایحه الگوی کشت سال ۸۸ به دولت رفته اما همچنان در دولت مانده و هنوز به مجلس نیز راه نیافته است. باید از مسئولان سوال کرد چرا پس از این همه مدت، این لایحه بی سرانجام مانده است.
اسکندری تلویحاً، چالش کشت برنج در استانهای غیرشمالی را به فقدان الگوی کشت محصولات کشاورزی مرتبط دانست و گفت: در خوزستان مسئله ممنوعیت کشت برنج چالش ساز شده است و با این حال کشاورزان به کشت خود ادامه میدهند. چرا که هیچ قانونی در این زمینه وجود ندارد و از همه مهمتر اینکه باید به کشاورزان محصولی جایگزین برای کشت ارائه شود که این اتفاق نیز رخ نداده است.
مزایای اجرای الگوی کشت برای کشاورزان
اتخاذ الگوهای کشت مختلف برای تولید زراعی مزایای مختلفی دارد. افزایش بهرهوری زمینهای زراعی، افزایش پایداری تولید محصولات زراعی، مختل شدن سیکل بیماریها و آفات، ترویج راهبرد مکانیزاسیون و کاهش وابستگی به نیروی کار یدی در تولید محصولات کشاورزی، تسهیل تولید و نگهداری ماشین آلات در مقیاس محلی و ایجاد فرصتهای شغلی جدید در مناطق روستایی ازجمله مهمترین مزیتهای اجرای الگوی کشت است.
نقش دولت در ترغیب کشاورزان به اجرای الگوی کشت
دولت با اجرای سیاستهای مختلف تسهیلگرانه و توانمندسازانه میتوانند کشاورزان را به اجرای الگوی کشت ترغیب کند. ارائه مشوقهای مالی برای حمایت از اجرای الگوهای کشت مناسب جهت دستیابی به بهرهوری و تولید بهینهتر زراعی، ارائه خدمات و هزینه نگهداری برای کشاورزی مکانیزه، دسترسپذیری و در دسترسبودن انواع محصولات مختلف و مناسب برای کشاورزان به منظور اجرای طرح الگوی کشت و ظرفیتسازی و آگاهیبخشی به کشاورزان و مروجان کشاورزی ازجمله اقداماتی هستند که دولتها در این زمینه میتوانند انجام دهند.