زنگ خطر اقتصاد کشور به صدا در آمد / تورم افسارگسیخته در راه است!
به گزارش ندای ارومیه، آماری که رئیس کل بانک مرکزی اخیرا منتشر کرده نشان می دهد روند پر شتاب رشد نقدینگی در کشور ادامه دارد و حجم نقدینگی تا پایان تیر ماه ۹۶ به ۱۳۳۳ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بدین ترتیب دولت روحانی از سال ۹۲ تا ۹۶ حجم نقدینگی را نسبت به دولت دهم ۳ برابر افزایش داده است.
در دولت دهم حجم نقدینگی از ۲۳۵ هزار به ۴۷۹ هزار میلیارد رسید که این اتفاق با انتقاد جدی کارشناسان مواجه شد.
حالا این روند شدت بیشتری به خود گرفته و طی ۴ سال گذشته به طور متوسط هر ماه ۱۷ هزار ۷۹۲ میلیارد تومان نقدینگی جدید به اقتصاد کشور افزوده است.
اما پیامدهای این حجم از نقدینگی برای اقتصاد کشور و معیشت مردم چه خواهد بود؟
نقدینگی به زبان ساده
به مجموعه پول شامل سپردههای دیداری بخش غیردولتی نزد بانکها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و شبه پول شامل سپردههای سرمایهگذاری مدتدار، سپردههای قرضالحسنه پسانداز و سپردههای متفرقه نقدینگی گفته میشود و در یک تعریف ساده، مجموع اسکناس و مسکوکات و منابع اعتبارات بانکی، مهم ترین اجزای تشکیل دهنده نقدینگی هستند. [۱]
نقدینگی در اقتصاد شامل پول و شبه پول است. پول بالاترین درجه نقدشوندگی را دارد، شما با پول به سرعت میتوانید هر آنچه را که آماده فروش است تهیه کنید.بهعبارت خیلی ساده پول به اسکناس و سکههای (مسکوکات) در دست مردم، همچنین هر گونه حساب بانکی که در هر زمان امکان برداشت تا ریال آخر از آن وجود داشته باشد اطلاق میشود.
شبه پول نیز گونهای از داراییهای پولی است که قدرت نقدشوندگی آنها به اندازه پول نیست. به بیان ساده هرگونه پولی که شما در بانک سپرده کردهاید، اما امکان برداشت از آن به زمان خاصی محدود شده شبهپول است. برای مثال وقتی شما ۱۰ میلیون پول نقد خود را تحت عنوان سپرده بلندمدت یکساله ذخیره میکنید، پول شما به مدت یک سال به شبه پول تبدیل میشود یا حتی حسابی که به شما میگوید حداقل ۵ میلیون از پولتان همواره باید در حساب باشد تا به آن سود پرداخت کنیم، اگر ۱۰ میلیون در آن داشته باشید ۵ میلیون آن پول، و ۵ میلیون آن شبه پول است. [۲]
پیامدهای افزایش نقدینگی
حجم نقدینگی در یک اقتصاد باید متناسب با میزان تولید کالا و خدمات باشد. در غیر این صورت بدون تردید باعث تورم با رکود در تولید خواهد شد.
برای مثال اگر پول در دست مردم از میزان کالا و خدمات موجود در جامعه بیشتر باشد، افزایش قیمت ها را در پی خواهد داشت؛ همچنین این امر افزایش تقاضا برای خرید کالا و خدمات را نیز در پی خواهد داشت که در این صورت مزیت نسبی کالاهای خارجی مردم را به سوی آن ها سوق داده و در نتیجه به بروز بیکاری و کاهش تولید داخلی منجر می شود.
از طرفی پول زیاد تقاضای مردم برای خرید کالاها و خدمات مختلف را افزایش میدهد و اگر محصولات تولیدکنندگان داخلی به اندازه کافی نباشد راه برای ورود کالاهای خارجی ارزان قیمت باز شده و رفته رفته مردم کالاهای خارجی را جایگزین کالای داخلی میکنند که پیامد آن کاهش تولید داخلی و افزایش بیکاری است.
به تعبیر دیگر می توان گفت نقدینگی حجم پول نقد در خارج از سیستم بانکی است که قابلیت تورم زائی دارد. بنابراین نقدینگی به مثابه عنصر حیات بخش اقتصاد، اگر به طور هوشمندانه کنترل نشود می تواند به نابودی همان اقتصاد منجر شود.
وجود رکود اقتصادی علی رغم افزایش نقدینگی
تجربه نشان داده افزایش نقدینگی ارتباط مستقیمی با نرخ تورم دارد و هر گاه نقدینگی در کشور رو به افزایش نهاده تورم نیز به تبع آن بیشتر شده است.
اما طی ۴ سال گذشته علی رغم افزایش قابل توجه میزان نقدینگی، شاهد پایین بودن تورم و رکود سنگین در اقتصاد کشور بودیم. امری که نشان می دهد تناقضی در این تجربه پیش آمده و ارتباط مستقیم نقدینگی با تورم قطع شده است.
کلید فهم تناقض فوق تامل در مفهوم مغفول «سرعت گردش پول» است. آنچه وضعیت طرف تقاضای اقتصاد را تعیین میکند، تنها میزان نقدینگی و رشد آن نیست، بلکه باید سرعت گردش پول را نیز به آن افزود.
سرعت پایین گردش پول، به معنای ناتوانی بنگاهها در کسب درآمد و بازپرداخت تسهیلات بانکی است که این خود امکان اعطای تسهیلات جدید (گردش بیشتر پول) را از سیستم بانکی سلب میکند. بهنظر میرسد بدهیهای سنگین دولت و کاهش درآمد نفت، وضعیت خاص بانکها بهدلیل چالشهای ترازنامهای در کنار وجود انتظارات مثبت از آینده و تعویق تصمیمات اقتصادی از عوامل توضیحدهنده افت سرعت گردش پول در کشور است. [۳]
به دلیل قابل مبادله نبودن بخشی از داراییهای بانکها از قبیل حجم بالای وامهای غیرقابل برگشت یا سرمایهگذاری قابل توجه در مسکن و مستغلات، بخش عمدهای از دارایی شبکه بانکی از جریان خارج شده و این داراییها موجد بازدهی هم برای بانکها نبوده است. در نتیجه، بانکها در چنین شرایطی برای حفظ سپردهها و اجتناب از شرایط بحرانی، ناچار به افزایش نرخهای سود شدند. بنابراین، بانکها به دلیل نامطلوب بودن ترازنامهها مجبور به افزایش نرخ سود بودهاند و نرخهای سود بالا به شکل خودکار افزایش نقدینگی را تداوم بخشیدهاند.[۴]
از سوی دیگر عدم تمایل و توان بانکها به پرداخت تسهیلات جدید موجب شده جریان نقدینگی به بازار کاهش یافته و رکود همچنان در اقتصاد استمرار داشته باشد و اقتصاد در حالت انجماد قرار گرفته و این انجماد موجب شود رکود در تمام ارکان اقتصادی رسوخ یابد. [۵]
با این حساب رونقآفرینی در اقتصاد بیش از آنکه نیازمند رشد نقدینگی باشد، در گرو رفع عوامل کاهنده سرعت گردش پول است. [۶]
کاهش دستوری سود بانکی
ضرب العجلی که بانک مرکزی تعیین کرده بود به پایان رسید و از امروز ۱۱ شهریور تمامی بانک ها و موسسات اعتباری ملزم اند سقف ۱۰ و ۱۵ درصدی نرخ سود را برای سپرده های کوتاه مدت و بلند مدت رعایت کنند.
امری که هفته گذشته هجوم گسترده سپرده گذاران، بخصوص سپرده گذاران کلان به شعب بانک ها را در پی داشت که به دنبال بانک های جایگزینی بودند که بتواند تضمین واضح تری برای تداوم پرداخت سودهای فعلی در آینده بدهد.
درمقابل بانکها نیز سعی کردند با استفاده از روشهای مختلف ضمن اینکه دربرابر خروج سپردههای خود مقاومت کنند. دراین زمینه برخی از بانکهای خصوصی با ارسال پیامک به سپردهگذاران کلان خود و دعوت از آنها برای حضور درشعبه قصد داشتند تا به مشتریان اصلی خود اطمینان خاطر دهند که درآینده نیز تفاوت زیادی در سود دریافتی مشتریان ایجاد نخواهد شد. این پیامکها حاکی از نگرانی بانکها برای خروج نقدینگی است. [۷]
تورم افسارگسیخته در انتظار اقتصاد کشور
حجم عظیم نقدینگی در شرایط فعلی تهدیدی جدی برای اقتصاد کشور محسوب می شود که می تواند تورم افسارگسیخته ای را در پی داشته باشد. در این میان کاهش نرخ سود بانکی و احتمال انتقال پول به بازارهای مختلف که به افزایش سرعت گردش پول منجر می شود، این فرآیند را تسریع کرده و مجددا ارتباط مستقیم بین نقدینگی و تورم را رقم خواهد زد.
بدین ترتیب تورم صعودی و دو رقمی بار دیگر در انتظار مردم خواهد بود. از سوی دیگر با تحریک نسبی بازارهای غیر بانکی و انتقال نقدینگی به آن ها، مشکلات بانک ها دو چندان شده و احتمالا شاهد اعلام ورشکستگی بانک ها یکی پس از دیگری باشیم.
[۱] http://www.tabnak.ir/fa/news/626332/%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA
[۲] http://donya-e-eqtesad.com/news/A89314D3-4406-43BF-8789-79C4E5E6970B
[۳] http://donya-e-eqtesad.com/news/1003027
[۴] http://article.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=7999
[۵] http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-35/204-%D8%A8%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%A8-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C
[۶] http://donya-e-eqtesad.com/news/1003027
[۷] http://www.irna.ir/fa/News/82644846